Гісторыя філасофскай і грамадска-палітычный думкі. У 6 т. Т.2. Протарэнесанс і Адраджэнне / С.І. Санько і інш; НАНБ, Інстытут філасофіі. – Мінск: Беларуская навука, 2010. – 840 с.

Аб’ёмнае акадэмічнае выданне, якое налічвае больш за 800 старо­нак, падры­хтавана Інстытутам філасофіі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Другі том прысвечаны «Протарэнесансу і Адраджэнню», той з’яве, якая заўжды сі­лкавала белару­скую культуру найлепшымі ўзорамі мыслення і грамадска-па­літычных ідэалаў. Галоўнымі асаблівасцямі рэнесанснай ку­льтуры на Беларусі з’яўляюцца нацы­янальнае самавызначэнне, пачатак узрастання нацыянальнай годнасці, за карані якой мы моцна трымаемся сёння, пэўны моўны выбар. Гэты том ёсць лагічны працяг першага, у якім разглядалася сярэднявечная інтэлектуальная культура. Пры падрыхтоўцы новага выдання супрацоўні­камі Інстытута філасофіі былі адкрыты, або занава прачытаны тысячы старо­нак разнастайных крыніц. Так, у прыватнасці, упершыню былі перакладзеныя на беларускую мову і ўведзеныя ў навуковы ўжытак тэксты на старагрэчаскай і лацінскай мовах, якія апісваюць антычныя і рэнесансныя ўяўленні пра раннюю этнічную гісторыю рэгіёна ВКЛ. Увогуле выданне мае адпаведны бібліяграфічны апарат, які налічвае больш за 1000 пазіцый.

Што да зместу кнігі, то пры аналізе айчыннага Адраджэння, аўтары адмыслова не спыняюцца на часавых рамках гэтага перыяду, і найбольшую ўвагу надаюць значэнню Рэнесансу на Беларусі. З іх пункту гледжання пер­шаасновай выбуховага развіцця краіны ў XVI стагоддзі выступае менавіта старабелару­ская культура, як ідэальная духоўная рэальнасць, сфера самавызначэння асо­бы. Пры складанні тома быў улічаны досвед еўрапейскіх і амерыканскіх даследаванняў феномена Рэнесансу, які на дадзены момант з рознай ступенню катэгарычнасці адмаўляе Адраджэнню ў статусе эпохі і прапануе разглядаць яго як нейкую інтэлектуальную і культурную плынь. Таму замест жорсткага па­дзелу гэтага важнага перыяду айчыннай інтэлектуальнай гісторыі на часавыя адрэзкі прапануецца больш мяккі падыход.

З гэтага пункту гледжання культура як еўрапейскага, так і беларускага Адраджэння адначасова існавала ў трох соцыякультурных стратах і, з аднаго боку, развівалася праз рэнесанснае перажыванне антычнасці, новага, больш прадметнага, успрымання пры­роды, культу геніяльнасці і творчай актыўнасці, а з іншага боку – гэта ідэалогія новых сацыяльна-бюракратычных структур, якія толькі набіралі сілу. Так узні­кае комплекс ідэй сацыяльна-прававога характару. І нарэшце, новыя інтэлекту­альныя комплексы былі звязаныя з рэнесансным развіццём рэлігійнага ўспры­мання свету, захаванымі ідэаламі святасці, духоўнага падзвіжніцтва, аскетызму і бескарыслівасці. Таму пры раскрыцці сутнасці беларускага Рэнесансу мы атрымлі­ваем такія парадаксальныя пары практычна раўназначнага ўжывання, як матэ­рыялізм і эгацэнтрызм, атэізм і ірацыянальнае перажыванне найвышэйшага, рацыяналізм і melancholia generosa, дэмакратызм і элітарнасць, асветніцтва і «рынак сімвалічнай прадукцыі».

У кнізе зроблены філасофскі аналіз спецыфічнай з’явы «паўночнага Рэнесансу», які характарызаваўся адкрыццём пад уплывам еўрапейскага Поўдня (найперш імпуль­саў з Італіі) уласнай антыч­насці, у тым ліку праз зварот да мясцовай язычніцкай традыцыі. Значнае месца ў кнізе займае аналіз творчасці такіх прадстаўнікоў беларус­кага Адраджэння, як Грыгорый Цамблак, Францыск Скарына, Сымон Будны, Мікалай Радзівіл Чорны, Леў Сапега.

Аўтарскі кале­ктыў застаўся верным ме­тадалагічным прынцыпам, пакладзеным у падмурак працы яшчэ ў першым томе – не «рухаючы старыну» (узнаўляючы найлепшыя ўзоры айчыннай гісторыка-філасофскай школы, даючы чытачу судакрануцца з думкай мэтраў і патрыярхаў гэтай дысцыпліны ў Беларусі), яны адначасова ўводзіць шмат якіх «навінаў» – гэта і метада­лагічны апарат, рэлевантны дасягненням сучаснай гуманітарыстыкі, і но­выя крыніцы, не даследаваныя і не за­дзейнічаныя ў папярэднія часы. Разам з метадалагі­чным плюралізмам рэдкалегія аддала прыярытэт мультыкультурнай гісторыі, маючы на ўвазе, што менавіта з сярэдзіны XV ст. не толькі на ўзроўні сацыяль­нага быцця, але і ў інтэлектуальным дыскурсе аб культурным жыцці пачалося сумеснае існаванне разнастайных форм рэлігійнай свядомасці, ідэйных пазіцый геапалітычнай арыентацыі (шмат якія захоўваюць сваю вастрыню і ў сённяш­няй сітуацыі). Мы паслядоўна спрабавалі захаваць для гэтых поглядаў і перака­нанняў роўнае месца як у тэкставым напаўненні, так і ў іерархіі падачы матэры­ялу.

Урэшце паважны ўнёсак аўтараў заключаец­ца ў тым, што яны спрабуюць не проста апісаць Рэнесанс, але і накласці яго вобраз на сучасную сацыяльна-культурную сітуацыю Беларусі.

Вы можаце сачыць за каментарамі да гэтага запісу праз RSS 2.0 feed. Вы можаце пакінуць каментар, альбо trackback з вашага ўласнага сайта.